واکنش علیاکبر صالحی، واکنشی طبیعی به این رفتار غیرحرفه‌ای است. اولین واکنش (باد کردن صورت و پوووف بلند او) واکنشی منطقی است در زمانی که بعد از یک گفتگوی دوساعته و نیمه، حالا با سوالی روبرو می‌شوید که حداقل نیم ساعت پاسخ دارد!
۲
تاریخ انتشارشنبه ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۲:۴۹
کد مطلب : ۱۷۲۸۴۲
چرا پوووف؟ چرا والسلام علیکم؟
تحلیلی بر پاسخ عجیب علیاکبر صالحی به سوال درباره شروع مجدد جنگ
فایل ویدیو
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما"،ویدیوی نحوه پاسخگویی علیاکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، به این سوال که «فکر می‌کنید دوباره جنگ می‌شود؟» در فضای مجازی به شدت وایرال شده است. در کلیپ کوتاهی که بسیار دیده شد صالحی واکنشی عجیب نشان می‌دهد که حاکی از این است که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند به این سوال پاسخ دهد. اما برخی سایت‌ها و کانال‌های خبری ویدیویی طولانی‌تر از این مصاحبه را گذاشته اند که نشان می‌دهد خبرنگار اصرار می‌کند و صالحی هم در ادامه سعی می‌کند پاسخی به این سوال بدهد. این ویدیوی کامل‌تر البته نمی‌گوید که منظور صالحی از آن واکنش اولیه چه بود و همچنین معنای این را ندارد که ویدیوی کوتاه اولیه تقطیع شده است.
واکنش صالحی، واکنشی اصیل بامعنا و غیرقابل انکار است و توضیحات بعدی او نیز چیزی از اعتبار آن کم نمی‌کند. در واقع علیاکبر صالحی با همان واکنش اولیه جواب این سوال را داده است و توضیحات بعدی‌اش چندان اهمیتی ندارد؛ اما معنای آن پاسخ ظاهرا عجیب علیاکبر صالحی به سوال آن چه بوده است؟
برای پاسخ به این سوال اول دو توضیح کوتاه لازم است:
1- پیشرفت علم رسانه، سال‌هاست که در مصاحبه و گفتگوهای خبری، دیگر تنها متن گفته‌ها نیست که اهمیت دارد، بلکه گاهی مهم‌تر از آنچه بیان شده است، نحوه واکنش و بیان مطلب، یا در دیدگاهی وسیع‌تر «زبان بدن» مصاحبه شونده است که بیان کننده ناگفته‌هایی است که گاهی از گفته‌ها مهم‌تر است. مثلا توجه بر حرکات دست افراد یا نحوه قرار گرفتن دست‌ها در هنگام پاسخگویی به برخی سوالات گاهی چنان مهم است که دوربین‌ها گاه به جای زوم کردن بر چهره افراد بر دست‌هایشان زوم می‌شود. در واقع واکنش‌های ناخودآگاه افراد گاهی اصیل‌تر و معنادارتر از آن چیزی است که می‌گویند. اگر افراد سعی می‌کنند حساب‌شده و فیلترشده سخن بگویند اما در زبان بدن چنین تسلطی به مراتب کمتر است. رفتار صالحی در ویدیوی مورد نظر را هم باید از این مقوله دانست.
2- در نظریه‌های نقد مدرن، هر کلام یا واکنشی را باید در بافت (context) ویژه‌اش تحلیل و معنا کرد. به عبارت کامل‌تر هر متنی فقط با ملاحظه بافتی که در آن شکل گرفته باید معنا شود. کلیپ‌ها و ویدیوهای کوتاهی که از یک مصاحبه مفصل گرفته می‌شود نیز شامل این گزاره می‌شوند. گاهی روند یک مصاحبه و پیشینه یک بحث، گفتگو یا سخن، باعث شکل‌گیری روندی می‌شود که نهایتا به واکنش یا تعبیری خاص منتهی می‌شود. توجه نکردن به این مقولات – که در واقع بافت آن ویدیو محسوب می‌شود – می‌تواند باعث سوءتعبیر و برداشت اشتباه از معنای آن شود.
حالا با عنایت به این دو نکته می‌توان تحلیلی دقیق‌تر از ویدیوی پخش شده از مصاحبه علیاکبر صالحی داشت. این بخش از مصاحبه صالحی مربوط به پایان یک گفتگوی مفصل و بیش از دو ساعته با اوست. در طول این گفتگو درباره مسائل مختلف بحث شده است و یک خبرنگار حرفه‌ای باید بداند که در فرصت‌های پایانی یک مصاحبه، فقط جای سوالاتی است که پاسخ‌های کوتاه و یک‌کلمه‌ای دارند.
مصاحبه کننده (محمدحسین رنجبران) علی‌رغم این که سالها خبرنگار صدا و سیما بوده، بعد از بیش از دو ساعت گفتگو با علیاکبر صالحی سوالی را پرسیده است «فکر می‌کنید دوباره جنگ می‌شود؟» که سوالی کلی و دارای ابعاد مختلف است و پاسخی چندوجهی و مفصل را می‌طلبد. بدیهی است که پاسخگویی با یک «بله» یا «خیر» به این سوال چندان عقلانی نیست. خبرنگاران حرفه‌ای می‌دانند که این گونه سوال‌ها مناسب آغاز یک مصاحبه است؛ زمانی که مصاحبه کننده می‌خواهد فضای فکری گسترده‌ای را در مقابل خویش بگشاید تا بتواند مجموعه‌ای از سوالات بالقوه و چالشی را به دست آورد. اما طرح این سوال در پایان یک مصاحبه دو ساعته عدم تسلط مصاحبه کننده را می‌رساند.
واکنش علیاکبر صالحی، واکنشی طبیعی به این رفتار غیرحرفه‌ای است. اولین واکنش (باد کردن صورت و پوووف بلند او) واکنشی منطقی است در زمانی که بعد از یک گفتگوی دوساعته و نیمه، حالا با سوالی روبرو می‌شوید که حداقل نیم ساعت پاسخ دارد! ادب مانع از اعتراض به این رفتار کاملا آماتور خبرنگار است ولی زبان بدن، این اعتراض کاملا بجا را بیان می‌کند. با این حال در فاصله کوتاهی، علی اکبر صالحی با هوش خود، پاسخ کلامی مناسب با این نحوه مصاحبه غیرحرفه‌ای را هم پیدا می‌کند و با گفتن عبارت «والسلام علیکم و رحمه‌الله» به خبرنگار می‌فهماند که مصاحبه پایان یافته و جای چنین سوال‌های مفصل اصلا اینجا نیست. در واقع این پیام کلامی ربطی به سوال ندارد و پاسخ به «فکر می‌کنید دوباره جنگ می‌شود؟» نیست، بلکه پاسخ به رفتار غیرحرفه‌ای خبرنگار است و حامل این معنا که «شاید بهتر بود با خبرنگاری حرفه‌ای گفتگو می‌کردم»!
واکنش صالحی، واکنشی اصیل بامعنا و غیرقابل انکار است و توضیحات بعدی او نیز چیزی از اعتبار آن کم نمی‌کند. در واقع علیاکبر صالحی با همان واکنش اولیه جواب این سوال را داده است و توضیحات بعدی‌اش چندان اهمیتی ندارد؛ اما معنای آن پاسخ ظاهرا عجیب علیاکبر صالحی به سوال آن چه بوده است؟
برای پاسخ به این سوال اول دو توضیح کوتاه لازم است:
1- پیشرفت علم رسانه، سال‌هاست که در مصاحبه و گفتگوهای خبری، دیگر تنها متن گفته‌ها نیست که اهمیت دارد، بلکه گاهی مهم‌تر از آنچه بیان شده است، نحوه واکنش و بیان مطلب، یا در دیدگاهی وسیع‌تر «زبان بدن» مصاحبه شونده است که بیان کننده ناگفته‌هایی است که گاهی از گفته‌ها مهم‌تر است. مثلا توجه بر حرکات دست افراد یا نحوه قرار گرفتن دست‌ها در هنگام پاسخگویی به برخی سوالات گاهی چنان مهم است که دوربین‌ها گاه به جای زوم کردن بر چهره افراد بر دست‌هایشان زوم می‌شود. در واقع واکنش‌های ناخودآگاه افراد گاهی اصیل‌تر و معنادارتر از آن چیزی است که می‌گویند. اگر افراد سعی می‌کنند حساب‌شده و فیلترشده سخن بگویند اما در زبان بدن چنین تسلطی به مراتب کمتر است. رفتار صالحی در ویدیوی مورد نظر را هم باید از این مقوله دانست.
2- در نظریه‌های نقد مدرن، هر کلام یا واکنشی را باید در بافت (context) ویژه‌اش تحلیل و معنا کرد. به عبارت کامل‌تر هر متنی فقط با ملاحظه بافتی که در آن شکل گرفته باید معنا شود. کلیپ‌ها و ویدیوهای کوتاهی که از یک مصاحبه مفصل گرفته می‌شود نیز شامل این گزاره می‌شوند. گاهی روند یک مصاحبه و پیشینه یک بحث، گفتگو یا سخن، باعث شکل‌گیری روندی می‌شود که نهایتا به واکنش یا تعبیری خاص منتهی می‌شود. توجه نکردن به این مقولات – که در واقع بافت آن ویدیو محسوب می‌شود – می‌تواند باعث سوءتعبیر و برداشت اشتباه از معنای آن شود.
حالا با عنایت به این دو نکته می‌توان تحلیلی دقیق‌تر از ویدیوی پخش شده از مصاحبه علیاکبر صالحی داشت. این بخش از مصاحبه صالحی مربوط به پایان یک گفتگوی مفصل و بیش از دو ساعته با اوست. در طول این گفتگو درباره مسائل مختلف بحث شده است و یک خبرنگار حرفه‌ای باید بداند که در فرصت‌های پایانی یک مصاحبه، فقط جای سوالاتی است که پاسخ‌های کوتاه و یک‌کلمه‌ای دارند.
مصاحبه کننده (محمدحسین رنجبران) علی‌رغم این که سالها خبرنگار صدا و سیما بوده، بعد از بیش از دو ساعت گفتگو با علیاکبر صالحی سوالی را پرسیده است «فکر می‌کنید دوباره جنگ می‌شود؟» که سوالی کلی و دارای ابعاد مختلف است و پاسخی چندوجهی و مفصل را می‌طلبد. بدیهی است که پاسخگویی با یک «بله» یا «خیر» به این سوال چندان عقلانی نیست. خبرنگاران حرفه‌ای می‌دانند که این گونه سوال‌ها مناسب آغاز یک مصاحبه است؛ زمانی که مصاحبه کننده می‌خواهد فضای فکری گسترده‌ای را در مقابل خویش بگشاید تا بتواند مجموعه‌ای از سوالات بالقوه و چالشی را به دست آورد. اما طرح این سوال در پایان یک مصاحبه دو ساعته عدم تسلط مصاحبه کننده را می‌رساند.
واکنش علیاکبر صالحی، واکنشی طبیعی به این رفتار غیرحرفه‌ای است. اولین واکنش (باد کردن صورت و پوووف بلند او) واکنشی منطقی است در زمانی که بعد از یک گفتگوی دوساعته و نیمه، حالا با سوالی روبرو می‌شوید که حداقل نیم ساعت پاسخ دارد! ادب مانع از اعتراض به این رفتار کاملا آماتور خبرنگار است ولی زبان بدن، این اعتراض کاملا بجا را بیان می‌کند. با این حال در فاصله کوتاهی، علی اکبر صالحی با هوش خود، پاسخ کلامی مناسب با این نحوه مصاحبه غیرحرفه‌ای را هم پیدا می‌کند و با گفتن عبارت «والسلام علیکم و رحمه‌الله» به خبرنگار می‌فهماند که مصاحبه پایان یافته و جای چنین سوال‌های مفصل اصلا اینجا نیست. در واقع این پیام کلامی ربطی به سوال ندارد و پاسخ به «فکر می‌کنید دوباره جنگ می‌شود؟» نیست، بلکه پاسخ به رفتار غیرحرفه‌ای خبرنگار است و حامل این معنا که «شاید بهتر بود با خبرنگاری حرفه‌ای گفتگو می‌کردم»!
۲
