طرح بنزین سه نرخی در ایران، اگرچه با ادعای مهار مصرف و کاهش قاچاق اعمال میشود، اما با پیامدهای منفی جدی اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی همراه است که نمیتوان آن را نادیده گرفت. چراکه به نظر میرسد بنزین سه نرخی تاثیر چندانی در کاهش مصرف و بویژه کاهش قاچاق ندارد و تنها فایده طرح بنزین سهنرخی، کاهش فشار مالی بر دولت باشد.
یارانه پنهان بنزین (اختلاف بین قیمت فروش و قیمت تمام شده) بار مالی بسیار سنگینی بر دوش بودجه دولت است. به همین دلیل با چند نرخی کردن بنزین و افزایش نرخ برای مصرف مازاد، دولت میتواند بخشی از هزینه یارانهها را از طریق فروش با قیمتهای بالاتر جبران کند و بدین ترتیب، کسری بودجه ناشی از یارانهها و همچنین واردات سوخت تا حدی کاهش مییابد.
با وجود این، اکثر تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که بنزین چند نرخی موجب افزایش تورم، نابرابری و فساد ناشی از چند نرخی بودن میشود که بر مزایای کوتاهمدت آن از جمله درآمدزایی برای دولت غلبه میکند.
بنزین ۵ هزار تومانی به مرور موجب افزایش تورم میشود و مهمتر از آن افزایش اختلاف قیمت بین سه نرخ بنزین، انگیزهای برای ایجاد بازار سیاه کارت سوخت و سوءاستفاده از سهمیهها برای فروش در مرزها یا به مصرفکنندگان پرمصرف در داخل کشور ایجاد میکند. به این موارد، افزایش نارضایتی عمومی و ایجاد سردرگمی به خاطر پیچیدگی نظام چند نرخی را هم اضافه کنید.
در مجموع، همانگونه که پیش از این بارها اعلام کردهایم بنزین چند نرخی راهحلی موقت و ناکافی برای رفع ناترازی سوخت است و هیچ راهی جز توسعه حمل و نقل عمومی، افزایش کیفیت خودروهای داخلی و افزایش خودروهای وارداتی کم مصرف و خودروهای برقی و هیبریدی برای جبران ناترازی سوخت وجود ندارد.




