تشنج در بازارهای پتروشیمی با جنگ اسرائیل و ایران

به گزارش نفت ما، پلاتس در گزارشی از جنگ 12 روزه اسرائیل علیه ایران، نگاهی به وضعیت تولید صنعت پتروشیمی ایران انداخته و بر توقف تولید محصولات شیمیایی ایران به دلیل حملات اسرائیل و تعطیلی مجتمع پتروپالایشگاهی حیفا در بازان تاکید کرده است.
جنگ اخیر اسرائیل و ایران، امواج شوک را به صنایع شیمیایی در سرتاسر خاورمیانه ارسال کرد. اسرائیل به صورت مستقیم بخش اصلی صنعت شیمیایی ایران را مورد هدف قرار نداد، اما تأثیرات غیرمستقیم قابل توجهی داشت که باعث شد ایران بخش قابل توجهی از تولیدات شیمیایی اش را متوقف نماید. با اینوجود، ایران به صنعت پالایش و پتروشیمی اسرائیل حمله کرد و این مجتمعها را از مدار تولید خارج کرد.
علیرغم آتش‌بس اعلام شده در ۲۴ ژوئن، مجتمعهای شیمیایی و پتروشیمیایی در سرتاسر منطقه کماکان غیرفعال بوده و بی ثباتی و عدم قطعیت در بازارهای کود، خوراک و بازارهای محصولات شیمیایی همچنان پابرجاست.
در اسرائیل، مجتمع پالایشگاهی و پتروشیمیایی گروه بازان Bazan Group در حیفا، پس از دومین حمله موشکی ایران، بر اساس گزارش و اطلاعرسانی این شرکت به بورس در ۱۶ ژوئن تعطیل شد.
بازان اعلام کرد واحدهای پالایشگاهی و مجتمعهای پایین‌دستی پتروشیمی به خاطر آسیب دیدگی یک نیروگاه برق تعطیل شده‌اند. بازان در این گزارش گفت: «تاکنون، تمام تأسیسات شرکت و شرکت‌های تابعه تعطیل شده‌اند.» این شرکت گفت در حال همکاری با شرکت برق اسرائیل برای بازگرداندن برق است.
شرکت Carmel Olefins ، از شرکتهای زیرمجموعه بازان، متصدی تولید کارخانه‌های الفین و پلی‌الفین در مجتمع پتروپالایشگاهی حیفا است. شرکت صنایع پتروشیمی Gadiv ، یکی دیگر از زیرمجموعه‌های بازان، محصولات آروماتیک‌ها، انیدرید فتالیک و حلال‌ها را در این مجتمع تولید می‌کند.
براساس گزارش وبسایت این شرکت، Carmel Olefins یک واحد کراکر بخار با ظرفیت سالانه ۲۴۰ هزار تن اتیلن و ۱۳۵ هزار تن پروپیلن در سال را مدیریت می کند. همچنین این شرکت مالک یک مجتمع حیاتی با ظرفیت سالانه ۱۸۰ هزار تن پروپیلن و ۱۸۰ هزار تن پلی‌اتیلن در سال و ۴۰۰ هزار تن پلی‌پروپیلن در سال است.
برخی از فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی مجتمع پالایشگاهی حیفا به بازارهای مدیترانه همچون کشورهای قبرس، ترکیه و یونان صادر می‌شود.
در همین حال، در ایران، حملات اسرائیل به بخش بالادستی نفت و گاز، پالایشگاه‌ها، شبکه‌های برق و زیرساخت‌های بندری، تولید محصولات شیمیایی را مختل کرده است. مهمترین حادثه، حمله پهپادی در ۱۴ ژوئن به واحدهای پالایش گاز در میدان گازی پارس جنوبی بود که به عسلویه، هاب اصلی تولید محصولات شیمیایی ایران، مرتبط است.
مقامات ایرانی به مجتمعهای شیمیایی مستقر در منطقه عسلویه دستور دادند که تولید را متوقف نموده و مواد خطرناک را از مخازن در صورت حملات بیشتر، خارج کنند.
منابع نزدیک به شرکت‌ها به Platts ، گفتند که مجتمع متانول شرکت پتروشیمی مرجان در عسلویه و همچنین واحد متانول شرکت پتروشیمی بوشهر در عسلویه در 15 ژوئن توقف تولید را اعلام کردند. مجتمعهای پتروشیمیایی مرجان و بوشهر هر کدام ظرفیت تولید سالانه 1.65 میلیون تن متانول را دارند.
به باور تحلیلگران Commodity Insights، سه مجتمع متانول دیگر در ایران، از جمله شرکت پتروشیمی زاگرس در عسلویه، نیز می‌توانند از مدار تولید خارج شده باشند.
منابع بازار اعلام کردند که تأسیسات متانول در ایران همچنین پس از حملات هوایی اسرائیل به زیرساختهای انرژی ایران، از جمله حملات به میدان گازی پارس جنوبی، با تامین ناکافی و کمبود خوراک گاز طبیعی مواجهند.
این منابع به پلاتس گفتند که همچنین تولید آمونیاک در مجتمعهای سراسر ایران متوقف شده است. در ۱۶ ژوئن گزارش‌های زیادی در خصوص توقف تولید آمونیاک و محصولات پایین‌دستی همچون کودهای نیتروژنی، منتشر شد. این خبر توسط منابع نزدیک به تولیدکنندگانی همانند شرکت پتروشیمی رازی، شرکت پتروشیمی پردیس و شرکت پتروشیمی هنگام، برای پلاتس تأیید شد.
براساس گزارش Commodity Insights، محصولات شیمیایی سومین بخش بزرگ صادراتی ایران، پس از نفت خام و فرآورده‌های نفتی است و از نظر ارزش حدود یک سوم از کل صادرات غیرنفتی را تشکیل می‌دهد. ایران در مجموع حدود ۸۵ مجتمع پتروشیمیایی دارد.
این صنعت بر پایه خوراک‌های داخلی، از جمله گاز طبیعی، میعانات گازی و NGL استوار است که برای تولید محصولات و مشتقات شیمیایی همچون اتیلن و پلی‌اتیلن، متانول، آمونیاک و آروماتیک‌ها استفاده می‌شود.
ایران دارای ۱۲ واحد کراکر با ظرفیت تولید اتیلن ۷.۸۸ میلیون تن در سال است. ایران پس از عربستان سعودی، دومین تولیدکننده بزرگ اتیلن در خاورمیانه بوده که ۲۳ درصد از ظرفیت منطقه‌ای را به خود اختصاص داده است.
ایران همچنین ۱۳ مجتمع متانول با ظرفیت کل سالانه ۱۷.۳۸ میلیون تن و ۲۱ مجتمع پلی‌اتیلن با ظرفیت کل ۴.۴۵ میلیون تن در سال دارد.
براساس گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مصرف داخلی پتروشیمی این کشور حدود ۱۳ میلیون تن در سال است و با صادراتی که دو سوم تولید ایران را تشکیل می‌دهد.
صنایع پتروشیمی ایران تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد، در نتیجه ایران مقادیر زیادی از آن را به سایر بازارهای کلیدی همچون چین، هند و ترکیه صادر می‌کند.
بر اساس آمار گمرک چین، ایران در سال ۲۰۲۴ با صادرات حدود 553 هزار تن پلی‌اتیلن سبک به چین، بزرگترین تأمین‌کننده این محصول بود. همچنین ایران از ژانویه تا آوریل ۲۰۲۵، با صادرات حدود 152 هزار تن پلی‌اتیلن سبک به چین در رتبه سوم تامین کننده این محصول برای چین قرار گرفت.
ایران، در سال ۲۰۲۴، بالغ بر 764 هزار تن آمونیاک صادر کرده است که حدود 692 هزار تن آن به هند و 51 هزار تن آن به ترکیه صادر شده که عمدتاً برای تولید کود بوده است.
قطب اصلی دیگر پتروشیمی ایران، به غیر از عسلویه، در ماهشهر قرار دارد.
بنگاههای دولتی ایران، از جمله شرکت ملی صنایع پتروشیمی، اعلام کرده‌اند که برنامه دارند تا با ۱۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، تولید پتروشیمی کشور را به سالانه 110 میلیون تن از حدود سالانه ۹۷ میلیون تن کنونی افزایش دهند.