افزایش قیمت و رکودزنی هر روزه نرخ ارز در بازار آزاد نه تنها زندگی روزمره مردم را مختل کرده و قیمت همه اقلام مورد نیاز زندگی را دستخوش تغییرات لازم یا نالازم کرده است، بلکه در سطحی بالاتر بر اقتصاد همه دستگاهها و شرکتهای تجاری نیز تاثیر نامطلوب گذاشته و میتوان گفت که تقریبا هیچ جایی باقی نمانده که از روند منفی این وضعیت برکنار باشد.
نرخ دلار در این دوماه اخیر چنان رشد سریع و عجیبی داشته که در اقتصاد متلاطم کشور هم کمنظیر است. این وضعیت البته با استیصال و انفعال کامل دولت همراه است که اصولا هیچ اقدام و حتی اظهار نظری دراین رابطه ندارد و شاید بیشتر از مردم تماشاچی است! غافل از این که با این روند چیزی از اقتصاد و صنعت باقی نمیماند. تلاطم در بازار ارز آزاد باعث شده که در این ایام فاصله ارز آزاد و ارز در سامانه سنا به اندازهای افزایش یابد که دیگر ارتباطی بین این دو برقرار نیست. راه اندازی سامانه ارز سنا توسط بانک مرکزی بر مبنای نشان دادن «میانگین قیمت خرید و فروش ارز در صرافیهای مجاز کشور» انجام شده بود اما وقتی فاصله بازار رسمی ارز با بازار آزاد بیش از ۵۰ درصد شود (چنان که امروز شده است) دیگر این مبنا برای قراردادهای رسمی چندان نمیتواند راهگشا باشد.
این موضوعی است که در ماههای اخیر باعث ایجاد نگرانیهایی برای پیمانکاران شرکتها و پروژههای نفت و انرژی شده است. قراردادهای وابسته به ارز که بمنای خرید تجهیزات خارجی، قراردادهای EPCF ، قراردادهای با پرداخت ارزی یا ارزی – ریالی، و قراردادهایی با بندهای تعدیل نرخ ارز عموما با مبنای تسعیر ارز بر اساس نرخ سنا منعقد میشود.
در این وضعیت قراردادهایی که پرداخت ریالی دارند اما هزینهها ارزی است و نرخ سنا یکی از مرجعهای رسمی و قابل دفاع حسابرسی است، وضعیتی غیر قابل قبول را برای پیمانکاران به وجود میآورد. وقتی نرخ ارز در بازار آزاد ۱۳۰ هزار تومان باشد ولی نرخ سنا نزدیک به ۷۵ هزار تومان اعلام میشود، پیمانکار پروژه های نفتی چطور میتواند همکاری را ادامه دهد و خواه – ناخواه مجبور به لغو قرارداد و اعلام پایان همکاری به هر شکل ممکن است. واقعیت این است که این تفاوت قیمت عجیب به اندازهای است که هیچ پیمانکاری توان تحمل آن را بخصوص در پروژههای بزرگ ندارد!
این هشدار شاید آخرین هشدار برای نجات بسیاری از پروژههای نفتی باشد. آیا نباید از دولت انتظار داشت که فکری برای پروژههای بزرگ نفتی کنند که این روزها آخرین نفسها را میکشد.