ایمنی در عملیات دکل های حفاری خشکی

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، برای یافتن نفت در یک ناحیه نخست باید به کمک علم زمین شناسی و ژئو فیزیک معلوم می گردد که آیا ساختمان لایه های زمین در آن ناحیه مورد نظر نفتگیر می باشد یا خیر؟ در صورتی که نتیجه مثبت باشد کار حفاری آغاز می شود . عملیات حفر چاه و رسیدن به هدف مورد نظر را حفاری می گویند . حفاری یکی از کارهای پیچیده، گران، طاقت فرسا و تخصصی در صنعت نفت به شمار می رود .حفاری به وسیله دکل صورت می گیرد . دکل ابتدا به صورت قسمت های مجزا به محل آورده می شود و سپس آن را در محل سرهم کرده و آماده حفاری می کنند. حفاری در سه نوبت و به صورت 24 ساعته انجام می پذیرد . دکل حفاری یک ستون عظیم فولادی به ارتفاع تقریبا 40 متر و به لحاظ شکل ظاهری مشابه تیرهای چهار پایه انتقال فشار قوی برق می باشد و در محلی که توسط زمین شناس تعیین می شود برای حفر چاه نصب می گردد . محل نصب دکل را باید با سیمان زیر سازی کرده تا در مقابل وزن دکل حفاری و فشارهای وارده مقاومت کند . مصالح و لوازم حفاری از قبیل موتورها، تلمبه ها، مولدها، لوله های حفاری و غیره را نیز باید به محل مذکور حمل کرد که مستلزم ساخت جاده ای است که مقاومت حمل بارهای سنگین را داشته باشد . حداقل خطرات و پیامدهای عملیات حفاری را می توان به شرح زیر خلاصه نمود :
• عملیات حفاری و کنترل چاه
• آتش سوزی و انفجار
• برق
• مواد شیمیایی و قابل انفجار
• کار در ارتفاع
• مواد رادیو اکتیو
• استفاده از مواد منفجره
• شرایط آب و هوایی منطقه
• پسماند عملیات حفاری
• حمل و نقل
• سروصدا
• ظروف تحت فشار
• نشت گازهای سمی و قابل انفجار
• فوران چاه و سیستم شیرهای فوران گیر
• سقوط اشیا
• نشت مواد و آلودگی آب های زیر زمینی
• اجرای عملیات همزمان
• استفاده از جرثقیل ، بالبرها و متعلقات مربوطه
ـ انبارداری
• سیستم سیمان کاری و گردش گل حفاری
• ورود به فضای های بسته
• لیز خوردن و به هم خوردن تعادل
• ضربت خوردن بواسطه تاب خوردن بار معلق
• گیر کردن مابین قطعات دوار
بخشهای زیر صرفا ذکر موارد کلی و عمومی از مباحث و الزامات HSE در دکلهای حفاری است :
1.قبل از نصب دکل نسبت به جا نمایی و چیدمان ایمن کارگاه، تجهیزات، لوله ها، انبارها و دفاتر اداری و
مسکونی اقدام کنید .
2.از لوازم حفاظت فردی مناسب استفاده کنید .
3.در کلیه طبقات مختلف دکل خطرات و پیامدهای ناشی از سقوط از ارتفاع ، سرخوردن و به هم خوردن
تعادل افراد را شناسایی کنید و برطرف نمایید .
4.کلیه مناطق کاری به خصوص طبقات مختلف دکل و راهروها را تمیز ، منظم و عاری از هرگونه لکه های
روغن و مواد نفتی نگهدارید .
5.در محل هایی که ریسک لغزیدن و سر خوردن وجود دارد از سطوح مناسب زیر و عاج دار استفاده کنید .
6.دستورالعمل ها و کنترل های مربوط به ایمنی کار در ارتفاع را اجرایی نمایید .
7.اطراف پرتگاه را با نرده های محافظ ایمن کنید .
8.از مهار بودن پلکان ، نردبان ها و نرده ها اطمینان حاصل نمایید و بازرسی دوره ای کنید .
9.کابل های برق و شلنگ ها را جمع آوری و در محل های مناسب نگه درید . هیج گاه آنها را در مسیر رفت و
آمد افراد و ماشین آلات و یا روی لبه های تیز و برنده قرار ندهید .
10. اطراف گودال ها و حفره ها را با روکش و حفاظ های مناسب ایمن کنید .
11.دستورالعمل ها و تکنیک های مربوط به باربرداری ایمن و کار با وینچ را اجرایی نمایید .
12.از سلامت کلیه قطعات و تجهیزات مربوط به عملیات باربرداری اطمینان حاصل نمایید .
13.پیش بینی شرایط آب و هوایی را پیگیری و تمهیدات لازم را فراهم کنید .
14.برای کار در شب نور کافی با رعایت استانداردهای مربوطه فراهم کنید .
15.از جوشکاری ، برش کاری و انجام هر گونه کار گرم در جایی که خطر وجود مواد ، گاز و بخارات قابل اشتعال وجود دارد پرهیز کنید. برای انجام این گونه امور اخذ مجوز کار گرم از واحدهای مربوطه الزامی است .
16.در کلیه مناطق کاری به خصوص در طبقات مختلف دکل سیلندرهای خاموش کننده مناسب و پتوی نسوز
به تعداد کافی قرار دهید .
17.از نصب و صحت عملکرد سیستم های اعلان و اطفای حریق مطمئن شوید .
18.تعدادی از افراد را به عنوان آتش بان آموزش دهید و در مواقعی که کار گرم انجام می شود در محل مستقر نمایید . آتش بانها لزم است حداقل تا نیم ساعت بعد از پایان کار در محل حضور داشته باشند .
19.از نصب و صحت عملکرد دتکتورها و دستگاه های سنجش گاز ( پرتابل و ثابت ) ، الارم های شنیداری و
بصری به خصوص نواحی اطراف چاه مطمئن شوید .
20.سیستم های ارتباطی را ارزیابی و آزمایش کنید .
21.دستورالعمل های مربوط به کار در مناطق خطرناک را فعال کتید.
22.روشهای واکنش در برابر شرایط اضطراری را متناسب با پیشرفت عملیات حفاری و بروز خطرات بالقوه و جدید بازنگری کنید .
23.دستورالعمل های مرتبط با حمل و نقل بار ترافیکی را اجرایی نمایید . از سلمت فنی کلیه ماشین آلات
سنگین مطمئن شوید .
14.قبل از بلند کردن و سرهم کردن قسمت های دکل از عدم وجود خطرات بالا سری مانند کابل های برق
مطمئن شوید .
25.از مقاومت زمین و خاک جاده های دسترسی قبل از حرکت خودروهای سنگین اطمینان حاصل نمایید .
26.دستورالعمل ها و علئم مربوط به نصب قفل و برچسب را اجرایی نمایید .
27.برگه اطلاعات ایمنی مربوط به مواد افزودنی را بررسی و تمهیدات لازم را پیش بینی کنید .
28.جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی را شناسایی و ارزیابی کنید .
29.مدیریت پسماند را متناسب با گزارش ارزیابی زیست محیطی طرح ریزی و اجرایی نمایید .
30.برای مخازن سوخت محل مناسبی به صورت حوضچه بتونی با دیواره حداقل 50 سانتی متری بسازید .
31.از نصب صحیح و عملکرد دقیق شیرهای فوران گیر اطمینان حاصل نمایید .
32.حفارها و نفرات مرتبط با عملیات حفاری می بایستی دوره های مرتبط با حفاری و کنترل چاه را با موفقیت
گذرانده باشند و گواهینامه های معتبر را به همراه داشته باشند . شیرهای فوران گیر که اصطلاحا BOP نامیده می شود ، یکی از تجهیزات کنترل کننده چاه در حفاری تعمیرات چاه می باشد . از تجهیزات کنترل کننده چاه به منظور جلوگیری از فوران سیالات به سمت چاه استفاده می شود. فوران اصطلاحا به جریان غیر کنترل شده گاز ، نفت یا دیگر سیالات چاه به اتمسفر یا به درون طبقات زیر زمینی گفته می شود . این اتفاق زمانی روی می دهد که فشار طبقات زیر زمینی از فشار اعمال شده به آنها به وسیله سیالات حفاری بالاتر رود . فوران باعث به خطر افتادن جان خدمه دکل ، تخریب شدن دکل ( که باعث میلیون ها دلار زیان می شود ) اتلف مقادیر زیادی نفت و تخریب محیط زیست می شود . سیالات ( مثل نفت ، گاز یا آب نمک ) با نیروی بسیار زیادی به سمت بیرون چاه فوران می کنند و اگر این سیالات حاوی گاز نیز باشد، مشتعل می شود .. سعید عظیمی/کارشناس ایمنی و بازرسی فنی رضا امیرنژاد/کارشناس بهداشت حرفه ای