ساحل اروند میزبان تاریخ نفت

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،در طرح موزه نفت آبادان بخش‌های مختلفی درنظر گرفته شده که جرثقیل اکوان به عنوان نماد پیروزی متفقین و شکست هیتلر در جنگ جهانی دوم یکی از این بخش‌هاست. پس از بمباران پالایشگاه برمه، پالایشگاه آبادان منبع تامین سوخت هواپیماهای متفقین بود، اما این تاریخ همچنان ناشناخته مانده است؛ از این رو موضوع شناسایی تاریخ این شهر و تحولات فرهنگی آن با نسل فعلی و نسل‌های آینده ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین در این راستا با دستور مدیرعامل شرکت پالایش نفت آبادان، کار بازسازی جرثقیل اکوان در دستور کار قرار گرفته است. اکوان در ایام جنگ تحمیلی، به دلیل اصابت گلوله توپ به زیر آب رفت و در سال 1373 به همت جمعی از نیروهای پرتلاش پالایشگاه آبادان از زیر آب خارج شد. نقش جرثقیل اکوان به جهت کمک به خاتمه جنگ جهانی دوم بسیار حائز اهمیت است. جرثقیل اکوان، هم اینک با کمری شکسته، در ساحل اروند رود به تماشای آبادان نشسته است. موزه پایان سال 96 به بهره برداری می‌رسد اکبر نعمت‌اللهی مدیر طرح موزه‌های صنعت نفت در جریان بازدید خبرنگاران از موزه‌های صنعت نفت در یک نشست خبری گفت: طبق مطالعات کارشناسان باتوجه به اینکه تمام مناطق آبادان نشانی از صنعت نفت دارد این شهر به عنوان شهر موزه معرفی شد. وی افزود: صنعت نفت با آبادان عجین شده و نمی‌توان این دو را از هم جدا کرد؛ لذا تجهیزات، اماکن و ابنیه صنعت نفت این شهر باید تبدیل به شهر موزه و نگهداری شود و این همان چیزی است که هیچ گاه در کشور ما اتفاق نیفتاده است. شهر مسجد سلیمان نیز به عنوان شهری که اولین بار اکتشاف نفت در آن صورت گرفته است بنا داریم که چنین برنامه‌ای داشته باشیم. اکنون ما نمی‌توانیم تمام توصیه‌های مشاورین موزه‌ای را در این شهرها عملیاتی کنیم؛ چراکه کار سختی است و هزینه‌ بالایی نیز دارد، لذا فعالیت خود را در چند فاز تعریف کردیم و 5 نقطه از تاسیسات آبادان را در اولویت اول برای تبدیل شدن به موزه قرار دادیم و بقیه تاسیسات، ساختمان‌ها و ابنیه را نیز ثبت میراث فرهنگی می‌کنیم تا دخل و تصرفی در آنها صورت نگیرد. وی ادامه داد: در فاز دوم 20 نقطه پیش بینی شده که مرمت و بازسازی خواهد شد و در مرحله آخر نیز باقیمانده اماکن را مرمت و بازسازی خواهیم کرد. البته این به آن معنا نیست که همه نقاط که به موزه تبدیل می‌شوند تجهیزات، اشیا و اسناد قدیمی در آنها نگهداشته شود، بلکه بسیاری از ساختمان‌ها و تاسیسات نیز موزه خواهند بود. مثلا تلمبه خانه شماره سه که یکی از تلمبه خانه‌های اولیه صنعت نفت در آبادان است به عنوان موزه انتخاب شده که فقط باید آماده‌سازی و مرمت شود. وی همچنین گفت: ساختمان انکس که در زمان حضور انگلیسی‌ها به آن جیم‌خانه می‌گفتند نیز یکی از این اماکن موزه ای خواهد بود و در کنار آن خانه‌های تشریفاتی (شاه نشین) که در کنار اروند قرار داشته و رضاشاه و محمدرضا شاه از آن استفاده می‌کردند و در زمان جنگ آسیب دیده بودند، بخشی از پازل صنعت نفت هستند که در نوبت مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد. نعمت‌الهی تاکید کرد: بعد از این مراحل بازسازی اسکله‌ها را در دستور کار داریم که ازجمله اسکله‌های قدیمی و اولیه هستند که در آن زمان برای تخلیه کالاهای تجهیزاتی و پالایشگاهی و همچنین صادرات از آنها استفاده می‌شد. در این اسکله جرثقیل اکوان که خود به عنوان تجهیزی دیدنی در صنعت نفت است، قرار دارد که حتی در زمان جنگ جهانی دوم خدمت بزرگی به متفقین کرده و تمام هواپیماها و تجهیزات و مهمات برای پشت جبهه‌های روسیه از طریق این اسکله و جرثقیل تخلیه می‌شد. همچنین جرثقیل گوگردی یکی دیگر از تجهیزات صد سال گذشته است که قابلیت جابه‌جایی 400 تن را داشته و طبق تکنولوژی‌های آن زمان جزو برترین‌ها محسوب می‌شده است. وی توضیح داد: درحال حاضر با توجه به اینکه در کنار اروند ساخت و ساز صورت گرفته و یا بسیاری از سواحل این رود در دست نظامی‌هاست، مردم امکان استفاده کمتری را از آن دارند؛ لذا ما بنا داریم که این اسکله را که 1600 متر طول دارد و از تلمبه‌خانه شماره 3 آغاز و تا اسکله شماره 10 ادامه دارد تبدیل به پارک موزه کرده و مجموعه تفریحی و رفاهی و موزه‌ای ایجاد کنیم که تماما با المان‌ها و وسایل و اشیای صنعتی طراحی خواهد شد. وی افزود: البته واحدهای یاد شده همچنان کار می‌کنند اما بعد از خروج از مدار در اختیار موزه قرار خواهد گرفت. نیروگاه شماره یک ازجمله قدیمی‌ترین نیروگاه‌های کشور است که از مدار خارج شده و یک واحد آن در حالت استندبای است و این مجموعه نیز قرار است در اختیار موزه صنعت نفت قرار گیرد. وی با بیان اینکه اولین ریخته‌گری خاورمیانه، کوره‌های موجود در آن و اولین آسانسور نصب شده در کشور در اختیار موزه قرار می گیرد، افزود: در کنار آن مخازن پرچی را داریم که به مجموعه موزه اضافه شده است. موزه بنزین خانه اولین پمپ بنزین کشور است که توسط انگلیسی‌ها ساخته شده و در مرکز شهر قرار دارد که اکنون آماده و به بهره‌برداری رسیده است. این مرکز برای بسیاری از مردم حالت نوستالوژی دارد و تاکنون بازدیدهای زیادی از آن صورت گرفته است. وی از آرتزین اسکول (مدرسه فنی و حرفه‌ای) نیز به عنوان موزه بعدی صنعت نفت یاد کرد و گفت: این مدرسه به عنوان اولین مدرسه در خاورمیانه توسط انگلیسی‌ها برای آموزش نیروهایی که در پالایشگاه و تاسیسات نیاز داشتند، ساخته شد که قرار است 28 اردیبهشت همزمان با روز جهانی موزه‌ها افتتاح شود درحال حاضر ما سعی می‌کنیم که غیر از اسکله بقیه موزه‌ها را تا پایان سال 96 به نقطه خوبی برسانیم. طرح‌های اجرایی قدیمی ترین پالایشگاه نفت خاورمیانه اسفندیار دائم‌الذکر در جمع خبرنگاران درباره آخرین وضعیت توسعه پالایشگاه نفت آبادان و طرح کاهش تولید نفت کوره قدیمی‌ترین پالایشگاه نفت خاورمیانه، گفت: از ابتدای سال ۹۶ طرح تجهیز و آغاز عملیات اجرایی طرح توسعه نوسازی پالایشگاه نفت آبادان با مشارکت شرکت ساینوپک چین آغاز خواهد شد. مدیرعامل پالایشگاه نفت آبادان با بیان اینکه بعد از برجام قرارداد توسعه فاز ۲ با طرف چینی به نتیجه رسید، تصریح کرد: هدف از اجرای این پروژه در راستای ارتقای سودآوری و کاهش نفت کوره از ۴۰ درصد به زیر ۲۰ درصد است. این مقام مسئول با تاکید بر اینکه فاینانس این پروژه پالایشگاهی حدود سه میلیارد دلار بوده که در قسمت اول حدود دو میلیارد دلار و در قسمت دوم حدود یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌شود، بیان کرد: در این راستا واحدهای شیرین‌سازی و تصفیه گازوئیل و نفت سفید توسعه می‌یابند. مدیرعامل پالایشگاه نفت آبادان درخصوص توسعه فاز ۳ این پالایشگاه هم بیان کرد: حدود ۴۰ درصد نفت خام این پالایشگاه به دلیل قدیمی بودن واحد تقطیر به نفت کوره تبدیل می‌شود، از این رو کاهش ظرفیت تولید نفت کوره در دستور کار قرار گرفته است. وی با بیان اینکه در راستای توسعه فاز ۲ پالایشگاه آبادان برای ۸۰۰۰ نفر به مدت پنج سال اشتغالزایی می‌شود. در توسعه این فاز افزایش ظرفیت صورت نمی‌گیرد و فقط توسعه و تثبیت است، ادامه داد: علاوه بر این توسعه فاز ۴ پالایشگاه آبادان با مذاکرات انجام گرفته با یک شرکت ژاپنی به زودی منجر به توافق و حتی امضای قرارداد همکاری خواهد شد. دائم الذکر با اشاره به مذاکرات انجام گرفته با شرکت JGC ژاپن برای اجرای طرح توسعه فاز چهارم پالایشگاه نفت آبادان، بیان کرد: با توسعه فاز ۴ میزان تولید نفت کوره پالایشگاه آبادان به کمتر از ۱۰ درصد می‌رسد که بار مالی این پروژه حدود ۲ میلیارد یورو برآورد شده است. این مقام مسئول افزود: پالایشگاه نفت آبادان با قدمت حدود ۱۰۷ سال تولید را از ۲۷۰۰ بشکه آغاز کرد و تا قبل از زمان جنگ تا ۶۵۰ هزار بشکه نیز تولید داشت که این میزان تولید در میزان جنگ کاهش پیدا کرد و بعد از جنگ و بازسازی پالایشگاه مجددا در مدار سرویس قرار گرفت و تولید آن به ۳۸۰ تا ۴۲۰ هزار بشکه در روز رسید. وی در پایان با بیان این‌که پالایشگاه آبادان حدود ۲۵ درصد از بنزین کشور را تامین می‌کند، خاطرنشان کرد: در این پالایشگاه روزانه حدود هفت میلیون لیتر بنزین یورو ۴ و سوخت ۱۰۰ ال ال که متعلق به هواپیمای ملخی است، تولید می‌شود. بنزین یورو۴ این پالایشگاه ۵۰۰ هزار لیتر است که به شهرهای آبادان و خرمشهر تحویل داده می‌شود. موزه صنعت نفت در 4 نقطه کشور مقدمات راه‌اندازی موزه‌های صنعت نفت با حکم وزیر نفت در تاریخ 22 دی ماه سال 92 فراهم شد و زنگنه با انتساب اکبر عبداللهی به عنوان مسئول مطالعه و ایجاد موزه‌های صنعت نفت به ایشان ماموریت داد تا با تشکیل کارگروهی مرکب از صاحب‌نظران و کارشناسان و بهره‌برداری از نتایج مطالعات مشابه در جهان برای پیشبرد طرح ایجاد موزه‌های صنعت نفت کشور اقدام کنند. نقش و جایگاه صنعت نفت در تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه فناوری در کشور ازجمله دلایلی است که تاسیس موزه‌ای را در این زمینه با هدف حفظ و بازتاب بخش مهم و تاثیرگذاری از تاریخ و گذشته این سرزمین و ترسیم چشم‌اندازی برای آینده ضروری ساخته است. این درحالی است که بسیاری از کشورهای جهان با پیشینه‌ای نه چندان دیرپا در صنعت نفت موزه‌هایی را در ارتباط با موضوع و تحولات نفت و انرژی خود ایجاد کرده‌اند. درحال حاضر در پی اقدامات صورت گرفته در راستای تحقق دستور وزیر نفت مقدمات ایجاد و راه‌اندازی موزه صنعت نفت در 4 نقطه از کشور ازجمله مسجد سلیمان، آبادان، کرمانشاه و تهران فراهم شده و ایجاد موزه در برخی نقاط دیگر نیز در دست بررسی است. چه بر سر «نفت سفید» آمد نفت سفید روستایی واقع در مسجد سلیمان است؛ این روستا در کنار عجیب بودنش، مردم بسیار خونگرم و ساده ای داشت. در این روستا به دلیل دارا بودن گاز اضافی، مردم به طور رایگان از گاز استفاده می‌کنند. نکته قابل توجه در این روستا، باقی ماندن آثار زندگی مردم قبل از زمان انقلاب بود؛ هنوز تکه‌های از دیوارهای مدارس، استخر، تعمیرگاه ماشین و غیره در این روستا باقی مانده بود؛ زمانی در این مکان، انگلیسی‌ها زندگی می‌کردند که بعد از زمان انقلاب به کشور خود بازگشتند. ساکنان نفت سفید که اکثرا بختیاری هستند پیش از این برای شرکت‌های نفتی کار می‌کردند و یا از طریق رونقی که این شرکت‌ها در منطقه ایجاد کرده بودند به داد و ستد می‌پرداختند. امروز از تمام آن شور و نشاط زندگی جز یک مخروبه، چیزی باقی نمانده است. در این روستا که تقریبا به تازگی خانه بهداشت نیز تاسیس شده، به گفته یکی از ساکنین آن هنوز از ساده ترین امکانات بهداشتی نیز بی نصیب هستند. بازسازی اسکله‌های اروند زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق، اروندرود غرق در خون بود، صدای شلیک گلوله‌ها پایانی نداشت. اما امروز به یک رود آرام و بی سر و صدا تبدیل شده که حتی اغلب مردم خوزستان نیز به دلیل مشغله‌هایشان به آن سر نمی‌زنند. هم اکنون با تلاش دولت و سازمان موزه‌ها قرار است اسکله‌ها بازسازی شود و برای مردمی که در آن زمان بودند و یا نبودند، خاطرات آن زمان نمایان شود. اکبر نعمت الهی مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت درحالی اسکله‌ها را نشان خبرنگاران داد و از این پروژه گفت: احداث موزه‌های صنعت نفت کشور از اوایل سال 1393 آغاز شد. این پروژه قرار است در چند نقطه از کشور نیز اجرایی شود. البته شروع کار از آبادان بود. جرثقیل‎های اکوان و گوگرد که در اسکله‎های تاریخی روبه‌روی پالایشگاه آبادان هستند، قرار است تبدیل به بزرگترین پارک موزه اسکله دریایی دنیا با نماد‎های نفتی شوند. این مسیر حدود ۶ تا هفت هزار مترمربع مساحت خواهد داشت که در آن امکانات تفریحی و رفاهی هم تعبیه می‌شود. این سفینه‌ها در زمان وقوع حادثه برای کارکنان فعال روی سکوهای دریایی استفاده می‌شده و ٢٢ نفر در آن جای می‌شدند و برای یک هفته می‌توانستند در آن آذوقه نگهداری کنند. انتهای مسیر موزه‌ای اسکله، مسجد رنگونی‎هاست. مسجدی که سال ١٩٢١ میلادی ساخته شده و محل عبادت کارگران مسلمان هندی، بنگلادشی و برمه ای بوده است. بنزین‌خانه، نخستین جایگاه سوخت ایران تمام شهر آبادان و حتی به طور کلی استان خوزستان به نوعی شهر موزه است. مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت می‌گوید این بنزین خانه که بر سردرش تابلوی «مرکز فروش محصولات وطنی» نقش بسته، نخستین جایگاه سوخت ایران است. جایگاهی که سال 1306 در مرکز شهر آبادان از سوی کمپانی بریتیش پترولیوم ساخته شد، زمانی حلب‌های پر شده از نفت در آن به فروش می‌رسید. بعد از ورود اتومبیل‌ها به کشور، به پمپ بنزین تبدیل شد و البته این پمپ بنزین در دی ماه سال جاری به موزه تبدیل شد. در این موزه، انواع علاءالدین‌ها، چراغ گردسوزها، بشکه‌ها و چراغ نفتی‌های قدیمی به چشم می‌خورد. با یک عکس قدیمی از یک پیرمرد همراه با پیت نفت به خاطرات سال‌ها قبل می‌رویم. به قسمت دیگر موزه می‌رویم؛ آرتیسان اسکول. آبادان هنوز چهره جنگ زده خود را فراموش نکرده، خیلی از آنها خاطرات مشترکی دارند، خاطراتی که قرار است با موزه شدن آموزشگاه فنی و حرفه‎ای (Artisa- School) ماندگار شود. آموزشگاه پر است از دستگاه‌ها و وسایل پالایشگاهی. این آموزشگاه، سال ١٩٠٠ میلادی در دوره ریاست جان کدمن بر شرکت نفت ایران و انگلیس به عنوان نخستین مرکز آموزش فنون تخصصی صنعت نفت در خاورمیانه و سومین مرکز آموزش در جهان پس از کالج نفت در منچستر انگلیس و انستیتوی فنی واشینگتن و با مساحتی در حدود پنج هزار مترمربع که بعدها تا ١١ هزار مترمربع توسعه یافت، تاسیس شد. صدای زنگ فیدوس فیدوس معروف پالایشگاه آبادان در این موزه جای دارد. صدای فیدوس زنگ بیدارباش و اعلام وقت کار بود. این زنگ کمی دلهره آور و البته نشان از آغاز فعالیت روزانه داشت. صبح‌ها قبل از ساعت هفت صبح که زمان شروع کار در پالایشگاه بود؛ صدای فیدوس سه نوبت در فضای محله‌های کارگری همجوار با تاسیسات طنین انداز می‌شد. بار نخست سه سوت پیاپی، کارگران را از خواب بیدار می‌کرد. کارگران در نهایت با شنیدن ٢ سوت پیاپی در نوبت دوم صبحگاهی به محل کار خود رهسپار می‌شدند و تک سوت نوبت سوم صبحگاهی آوایی بود که هیچ کارگری دوست نداشت پشت دروازه کارخانه آن‎ را بشنود؛ زیرا در این صورت آن روز از کار محروم بود. منبع: روزنامه ابتکار