افغانستان؛ مرکز ثقل بازی بزرگ جدید با پروژه تاپی

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، برایداس به عنوان اولین کمپانی غربی با ارائه پیشنهاد قراردادی به ترکمنستان در سال 1991 فعالیت خود را شروع کرد. در سال 1992 شرکت انرژی بریداس حقوق استخراج گاز را در نواحی شرقی ترکمنستان بدست آورده بود و سال بعد هم گروه نفت و گاز کیمیر در غرب ترکمنستان به این شرکت آرژانتینی واگذار شد. این اقدام برایداس در تصاحب حق امتیاز استخراج گاز در ترکمنستان باعث شد ایالات متحده واکنش نشان داده و این اقدام را دست آندازی تلقی کند. دراوت 1995 در اوج جنگ داخلی در افغانستان نمایندگان برایداس با طالبان درباره طرح خط لوله ملاقات کردند و در فوریه 1996 بین شرکت برایداس و طالبان یک موافقت نامه مقدماتی منعقد شد. این اقدام به نظر کمپانی های غربی تصمیمی نابخردانه بود. برایداس حدود 400 میلیارد دلار برای اجرای قراردادش سرمایه گذاری کرد و در سال1994 استخراج نفت را به میزان 16000 و 800 بشکه در روز از حوزه کیمیر آغاز نمود و چندی بعد در ژوئیه 1995 در صحرای قره قوم به تنها هدفش که استخراج ذخایر جدید بود دست یابد.درآنجا یک حوزه عظیم گاز کشف شد که ذخیره آن 27 تریلیون فوت مکعب یعنی دو برابر کل گاز پاکستان برآورد میگردید. این شرکت برای فروش گاز نیاز به بازار فوری داشت و به بررسی مسیرهای ممکن انتقال آن پرداخت. به این منظور مدیر انتقال گاز این شرکت مرتب به افغانستان سفر می کرد تا زمینه های لازم برای عبور خط لوله از طریق افغانستان را مورد بررسی قرار دهد.درست زمانی که طالبان قندهار را تصرف کردند بالگرونی مدیر شرکت برایداس نیازوف را ترغیب نمود تا درباره راههای عملی طرح احداث لوله گاز از طریق افغانستان به پاکستان به مطالعه بپردازد. بدین ترتیب در1995 یادداشت تفاهمی بین پاکستان و ترکمنستان به امضا رسید که به برایداس اجازه می داد مطالعاتش را در این مورد تکمیل کند. برایداس طرح خط لوله آزاد به طول 1310 کیلومتر از حوزه گاز( یاشلار تا سوی ) در ایالات بلوچستان از مسیر افغانستان پیشنهاد کرد. به طوری که کشورهای دیگری نیز در نهایت می توانستند از آن برای انتقال گازشان استفاده کنند. در همین زمان بریداس گفتگوهایش را با کمپانی های نفتی از جمله یونوکال که در آسیا تجربیات قابل ملاحظه ای دارد آغاز کرد. مقامات ترکمنستان به درخواست بریداس برای اولین بار در آوریل 1995 با مسئولان یونوکال در هوستون ملاقات کردند وآنها درباره پیوستن بریداس برای احداث لوله مذاکره نمودند. نیازوف رئیس جمهور وقت ترکمنستان که شاهد فروپاشی اقتصاد ترکمنستان بود درصدد پیدا کردن راههایی جایگزین برای احیای درآمدهای اقتصادی کشورش برآمد.در سال 1994 خطوط لوله نفت و گاز به حدود 8000 کیلومتر به سمت مشرق تا چین طرح ریزی شد. برای این طرح بیش از 20 میلیارد دلار هزینه پیش بینی شده بود در همین زمان شرکت آرژانتینی برایداس سومین کمپانی بزرگ بین المللی نفت و گاز در آمریکای لاتین که در ترکمنستان صاحب امتیاز بود پیشنهاد کرد خط لوله ای از طریق افغانستان احداث کند که نفت و گاز ترکمنستان به پاکستان و هند انتقال دهد. در همین زمان شرکت آمریکایی یونوکال دوازدهمین شرکت بزرگ نفتی ایالات متحده آمریکا طرح خط لوله مشابه ای ارائه داد و مبارزه بین این دو کشور بر سر احداث لوله از مسیر افغانستان در گرفت بدین ترتیب افغانستان به مرکز ثقل نخستین مبارزه این بازی بزرگ جدید تبدیل شد. سپیده جوشقانی/کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه