مدل سازی حوادث فرآیندی در صنعت نفت

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، در مورد صنایع فرآیندی و ارزیابی ریسک باید گفت که کشورهای درحال توسعه با خطر بروز حادثه در صنایع خود مواجهند و این حوادث بسته به نوع پیامدهایشان، صدمات جبران ناپذیر جانی و خسارات مالی فراوانی را در پی دارد. با توجه به رقابتهای اقتصادی و سیاسی در دنیای امروز، حوادث و بحرانهای صنعتی به عنوان یکی از عوامل آسیب زا برای رشد و توسعه اقتصادی کشورها تلقی می شوند. از جمله صنایع بسیار مهم و پرمخاطره، می توان به صنایع فرآیندی به ویژه حوزه نفت، گاز پتروشیمی و صنایع شیمیایی اشاره کرد. ارزیابی کمی و کیفی ریسک در صنایع فرآیندی و روشهای شناسایی مخاطران صنعتی، جزو اصول اساسی در مدیریت ایمنی این صنایع است. امروزه آنالیز و بررسی پیامدهای حوادث فرآیندی، نقش بسیار مهمی در بررسی کمی و کیفی ریسک در فرآیندهای شیمیایی برعهده دارد. از نتایج ارزیابیهای کمی و کیفی ریسک و مدل سازی پیامد حوادث می توان در شناسایی و جانمایی جغرافیایی صنایع فرآیندی، تعیین پارامترهای لازم در طراحی تجهیزات و تاسیسات، بررسی مقایسه ای در انتخاب طرحهای مختلف، تعیین و به کارگیری الگوهای مناسب مدیریت بحران و حوادث، شناسایی پیامدهای حوادث و صدمات بالقوه بر روی تجهیزات و صدها آیتم دیگر استفاده کرد. در ارزیابی ریسک کیفی امکان تعیین دقیق شدت پیامدها وجود ندارد، اما امروزه با استفاده از تکنیکهای ارزیابی ریسک کمی و به لطف وجود نرم افزارهای رایانه ای قوی، می توان بعضی مدل سازیهای ریاضی را به منظور تعیین دقیق ابعاد پیامدهای احتمالی و خسارات آن محاسبه کرد. مدل سازی پیامد حوادث به ویژه در صنایع فرایندی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و کوچکترین نقش آن در مباحث مرتبط با حوزه مدیریت بحران و آمادگی واکنش در شرایط اضطراری، به وضوح قابل مشاهده است. در مدل سازی پیامد حوادث فرایندی صنعت نفت، یکی از اهداف ارزیابی پیامد حوادث فرآیندی، انجام برآوردی دقیق از تاثیر رویدادهای مختلفی چون آتش سوزی، انفجار و رهاشدن مواد سمّی در محیط اطراف است. این امر به وسیله مدل سازی ریاضی انتشار مواد خطرناک امکانپذیر خواهد بود. الگوی چهار مرحله ای ارزیابی پیامدهای ناشی از حوادث محتمل مواد شیمیایی خطرناک عبارتست از: 1-انتخاب سناریو، 2-تحلیل شراط، 3-مدل سازی حادثه و4- ارزیابی خسارات. درگام نخست، سناریوهای حوادث محتمل بررسی می شوند. سناریو، حادثه یا ترکیبی از حوادث است که وقوع آن منجر به تولید مخاطرات فرایندی همچون اتش، انفجار یا آزاد شدن مواد سمّی می شود. در گام دوم تمام شرایط فیزیکی تاثیرگذار بر حادثه شناسایی می شوند. یعنی برای هر یک از سناریوها به طور جداگانه، عواملی که بر چگونگی شکل گیری و پیشرفت آن موثرند، باید مشخص شوند. گام سوم، مدل سازی حادثه است. در این مرحله، به وسیله مدلهای ریاضی، توالی رخدادهای پس از وقوع یک سناریو، پیش بینی می شوند. در مرحله چهرم و آخر، بر اساس نتایج خروجی از مدل و سنجیدن آنها با معیارهای موجود، شدت آسیب رسانی حادثه مورد بررسی، مشخص می شود. به دلیل نیاز به انجام حجم انبوهی از محاسبات ریاضی در مدل سازیهای انتشار، برای انجام دقیق و سریع مدل سازی پیامد حوادث نیازمند برنامه های رایانه ای هستیم. امروزه نرم افزارهای متعددی از قبیل PHAST, ALOHA, CFX, DEGADIS,SLAB و دهها برنامه رایانه ای دیگر برای مدل سازی انتشار مواد خطرناک وجود دارند که در زمینه مدل سازی پیامد حوادث فرایندی، دارای ویژگیها و امکانات خاصی هستند. مسعود اللهیاری مهربانی/کارشناس مهندسی تکنولوژی ایمنی صنعتی و محیط کار