تغییرات ساختاری در مدیریت شرکتهای ملی نفت خاورمیانه

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، اگرچه به نظر می رسد شرکت نفت آرامکوی عربستان سعودی، به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده دولتی نفت خام دنیا و شرکت های ملی همسایه اش در امارات متحده عربی، کویت و قطر، در برابر سهامداران بازار سرمایه پاسخگو نیستند، اما در شرایط کنونی، آنان نیز به دنبال بازنگری در مدل تجاری سنتی خود در شرایط سقوط قیمت نفت هستند. تغییر مدیرعامل و رییس هیات مدیره شرکت آرامکو در ماه های اخیر، نشان می دهد که شرکت های ملی نفت خاورمیانه در حال پوست انداختن هستند. هرچند تعدادی از کارشناسان معتقدند چنین تغییراتی، نمادین است. اظهارات مدیران ارشد شرکت آرامکو نشان می دهد که تغییر رویکرد این شرکت به سرمایه گذاری گسترده تر در توسعه صنایع پایین دستی در داخل و خارج عربستان سعودی، بخشی از راهبردهای جدید این کشور برای بیشینه نمودن ارزش دارایی ها و درآمدهای حاصل از تولید نفت خام خواهد بود. همچنین در همین حال، مدیران آرامکو در حال برنامه ریزی برای دستیابی به ظرفیت تولید روزانه 12 میلیون بشکه نفت خام در آینده نزدیک هستند. شرکت آرامکو به عنوان بزرگ ترین صادرکننده نفت خام دنیا، با بازنگری در طرح های پیشین، خود را برای رویارویی با سال های افول تقاضا و رشد تولید نفت شیل ایالات متحده نیز آماده نموده است. از سوی دیگر، تلاش برای ثبات بخشیدن به سطح تولید نفت اوپک از دیگر ابزارهای رهبران ریاض محسوب می شود. مدیران بخش مالی آرامکو هم از انطباق بیشتر فعالیت های این شرکت بر اساس اصول تجاری حرفه ای و استقلال بیشتر در حوزه های مالی و سرمایه گذاری خبر می دهند. گویی رهبران آرامکو در نظر دارند تا با حساسیت بیشتری، تغییرات قیمت نفت خام را دنبال نموده و همانند شرکت های بین المللی نفتی، از ابزارهای موجود برای افزایش سودآوری خود در زمان های افزایش تقاضا بهره گیرند. یکی از مدیران آرامکو می گوید: تغییر ساختار شرکت آرامکو همراه با افزایش تمرکز بر حوزه های بالادستی با هدف افزایش سودآوری و همراهی با نوسان های قیمت ها در دست انجام است. از سوی دیگر، ما می دانیم که شرکت آرامکو سرمایه گذاری گسترده ای نیز در بخش توسعه زیرساخت ها در حوزه پایین دستی نظیر ساخت سه پالایشگاه جدید با دستیابی به سهم ساخت داخل قابل توجه، انجام داده است. گزارش مالی سال 2014 آرامکو نیز نشان می دهد که در پنج سال گذشته، بیش از 143 میلیارد دلار در بخش خرید کالا و خدمات از شرکت های عربستانی هزینه شده است. کشور عربستان سعودی با دارا بودن اقتصاد وابسته به فروش نفت، در سایه کاهش غیرمنتظره قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی با مشکلاتی نظیر کسری بودجه، کاهش فعالیت بخش خصوصی و پایین آمدن سودآوری شرکت آرامکو روبرو شده است. و با تداوم وابستگی دولت های عربی به درآمدهای فروش نفت، رویای استقلال شرکت های ملی نفت، همچنان دور از واقعیت های کنونی خواهد بود. در امارات متحده عربی نیز ما با شرایط کم و بیش یکسانی روبرو هستیم. همچنین اعطای یارانه های هنگفت به سوخت های فسیلی برای مصرف کنندگان داخلی، مسیر شرکت های ملی نفت برای کسب سود بیشتر را مسدود نموده است. اما راهبرد پرداخت یارانه سوخت در امارات و عربستان سعودی، نتیجه دیگری نیز به همراه داشته است: فقدان تمایل شرکت های بین المللی برای سرمایه گذاری در طرح های پایین دستی این کشورها. مثلا پروژه مشترک شرکت شل و آدنوک ابوظبی در بخش تصفیه گاز ترش پس از سال ها گفتگو، همچنان متوقف می باشد. پروژه مشترک آرامکو و لوک اویل در ربع الخالی نیز به دلیل عدم دستیابی به یک توافق دوجانبه بر سر چگونگی فروش محصولات در بازار داخلی عربستان، همچنان از آینده ای نامعلوم برخوردار است. شرکت آرامکو خواهان توسعه منابع گازی مستقل کشورش است تا مصرف داخلی نفت خود را کاهش دهد. اقدامی که می تواند خوراک نیروگاه ها و طرح های جدید پتروشیمی را تامین و نفت بیشتری را به بخش صادرات اختصاص دهد. سه طرح گازی بزرگ عربستان شامل پالایشگاه وسیط، پروژه ان جی ال شیبه و پالایشگاه فضیلی نیز همگی با تاخیر در اجرا روبرو هستند. عربستان به عنوان یکی از تولیدکنندگان کم هزینه بازار و هم پیمانان عرب این کشور پادشاهی قبل از توافق اخیر اوپک، با حفظ سطح تولید خود در 10.3 میلیون بشکه در روز، عملا راه ورود تولیدکنندگان نفت ماسه ای، نفت فشرده ،میادین آب های عمیق و مناطق قطبی را مسدود کرده بود. انستیتوی مطالعات انرژی آکسفورد اعلام نموده که راهبردهای دولت عربستان سعودی از عوامل مختلفی تشکیل شده است. اما در کانون آن کسب درآمد بیشتر از محل فروش نفت خام و فرآورده های نفتی قرار دارد. رشد لجام گسیخته مصرف داخلی نفت خام نیز بر دشوارتر شدن شرایط کنونی افزوده است. مثلا مصرف روزانه نفت خام این کشور از 607 هزار بشکه در روز در سال 1980 میلادی به 3 میلیون و 185 هزار بشکه در سال 2014 افزایش یافته بود. این افزایش 5 برابری به دلایلی نظیر بالا رفتن استانداردهای زندگی، پرداخت یارانه های هنگفت به شهروندان و توسعه بخش پایین دستی بوده است. اما نباید از عوامل سیاسی و اجتماعی در شکل گیری شرایط کنونی به ویژه پس از بهار عربی سال 2011 چشم پوشی نمود. رهبران ریاض که در قلب منطقه ناآرام خاورمیانه قرار گرفته اند، حفظ ثبات داخلی را در کانون توجه خویش قرار داده اند. رهبران دولت عربستان سعودی با همراهی همپیمانان عرب خود در خاورمیانه اعلام کرده بودند که برای دستیابی به اهداف سیاسی خود و در حقیقت مقابله با راهبردهای ایران و روسیه در خاورمیانه، حتی حاضرند به کاهش قیمت هر بشکه نفت تا سطح 20 دلار نیز تن دهند. شرکت نفت کویت که در سال های اخیر همواره با دخالت های سیاسی در اجرای طرح های خود روبرو بوده، با تاخیر در اجرای پروژه های خود دست و پنجه نرم می کند. به عنوان مثال، زمان نهایی تکمیل پالایشگاه الزور با ظرفیت پالایش روزانه 615 هزار بشکه نفت خام در هاله ای از ابهام قرار گرفته است. دخالت های گسترده خاندان حکومتی در حوزه صنعت نفت و فقدان ثبات مدیریتی از دیگر چالش های فراروی صنعت نفت کویت می باشد. درآمدهای فروش نفت بیش از 90 درصد بودجه این کشور را تامین می نماید. در امارات متحده عربی نیز، شرکت ملی نفت ابوظبی که در سال گذشته ، برنامه تغییر ساختار خود را عملی نموده است، خواهان کسب درآمد بیشتر از تولید منابع هیدروکربوری است. اما با شرایط کنونی قیمت نفت و پدید آمدن بحران کسری بودجه، چشم انداز آینده پروژه های اکتشاف و تولید این امیرنشین در هاله ای از ابهام قرار داده است. اما بر خلاف سایر شرکت های ملی نفت حوزه خلیج فارس، روابط شرکت قطر پترولیوم و دولت قطر ساختار یافته است. رهبران صنعت نفت و گاز قطر به عنوان رهبر بازار تولید و صادرات ال ان جی، با توقف اجرای طرح های بالادستی در 10 سال اخیر، حفظ سطح تولید، تغییر ساختار، کارایی هزینه ها و نوسازی سکوهای خود را در دستور کار قرار داده اند. با کاهش چشمگیر قیمت نفت در دو سال گذشته، قیمت ال ان جی با کاهش روبرو گردیده و در میان مدت نیز این شرایط همچنان وجود خواهد داشت تا رهبران شرکت های ملی نفت خاورمیانه دریابند زمان تغییرات ساختاری در مدیریت و راهبری شرکت های آنان، فرا رسیده است. منبع: WWW.MEES.COM